Feminist movements in various parts of the world develop when historical and political circumstances encourage a public recognition of the fact that many of the norms, institutions and traditions that structure women’s personal and social lives are detrimental to their well-being. A feminist consciousness ables political contestations in which these normative practices are criticized and alternatives are envisioned (Narayan, 1997). Cypriot women and women artists find themselves at the crossroads of modernity and traditionalism quite belatedly, at the dawn of the 21st century. Many struggle to reveal the workings of patriarchy and male dominance, which are often very subtle,
declare and practice their own agency against this dominance. The nuances and agonistics, the enjoyment and pain,the risks and possibilities of this process are restaged by Lia Lapithi and Marianna Kafaridou in their visual/textual
project “Washing-Up Ladies. By restaging this process that artists are also opening up both feminism and gender for multiple interpretations. This is the first feminist art group to address issues of domesticity, technology and power and to incite new imaginings of the way we interact with technology. Acting on technology as well as interacting with technology becomes the medium for a playful renegotiation of gender, a way to act up identity at the crossroads of gender, race and culture.
In their effort to introduce a visual feminist discourse in an island where the concept “feminism” still evokes threatening connotations, the two artists have used a popular mass culture object, the washing machine. This machine
which--when used programmatically-- turns dirty and soiled clothes into clean ones becomes a metaphor for the desocialization process needed in Cyprus. The effects of this process, as in any work of art, are not as programmatically
pre-determined as in the case of the washing machine cycles. As an artistic machine, this series of postmodern performances frees up public and domestic spaces from their previously ideologically defined connotations and enables reflection on gender norms, modernity and social change in Cyprus. The ‘Washing-Up Ladies’ and their ‘machines’ provoke the way we all tend to take certain objects and roles for granted and embarrass the easiness by
which we accept their prefabricated uses and meanings and interiorize them as indispensable parts of our identities. The artists transform the washing machine, its parts and uses and turn it into a variety of symbolic expressions.
Devices of pop art are revisited and redefined in a feminist post-modern manner. Like Andy Warhol’s Campbell’s tomato soup cans, which were recognizable by all and evoked a mass appeal, the washing machine holds a prevalent meaning in the cultural register of domestic labor. The washing machine carries significations of modernization (both for the Cypriot household and women’s social roles) and promises to women the liberating force of technology. The ‘Washing-Up Ladies’, however, bring up to our attention the normative (social, gender, race and other) statements that accompany the seemingly neutral directions for clothes washing. The instructions on the washing machine are enlarged, printed on five large three meter banners and displaced from their ‘natural’ context. The usage of symbols are also displaced from their ‘ordinary’ context and recited repeatedly in a way that empties their
previous meaning (guidance for safe, effective and efficient usage) from its seriousness and its habitual and passive reception. This also troubles the dichotomies viewer and image, subject and object, as the viewers are invited to look at their own selves, both represented and replicated, by the series of black and white symbols. In reading the new text (or reading the old text through the eyes of a differently positioned self ) the viewers come to reflect on how different realities are socially constructed and internalized, or even how social realities become inscribed on the very corporeality of the self—the human body is a repetition of nature (or what we tend to perceive as nature) after all. Feminist artists have traditionally struggled to redefine the boundaries between arts and crafts, deep meaning and surface effect. The specific artists question boundaries and binaries in a more fundamental way. It is not so much the hierarchy between low art and high art that is being questioned; it is the social construction of artistic meaning as metaphysical that is being questioned, particularly the way physical labor has been the Other of art and surface the other of meaning. The ‘Washing-Up Ladies’ assign artistic meaning to female labor by rendering visible the rituals, codes, visual culture, symbols and pleasures involved in that labor. If they only made an artistic statement about female labor their work would easily collapse into ideology. Instead, they are reinventing the grammar of humanmachine
relationships, repeat and reread the gestures and intensities of female labor and use them as primary material for constructing an open series of exuberant art projects. They are not just making statements about art; they’re making art. They are not just making statements about female labor; they’re laboring in an artistic way. The devices used for this purpose include repetition, recitation, multiplication, hyperbole, parody. Care Labels is a good illustration
of this process. The language used-a socially and politically inflammatory commentary- is strictly cited from the washing machine register. The viewers are called to interpret, construct and deconstruct their own myth of washing-up. The film HURTING THE WASHING MACHINE (also cited in Banner l) makes a mockery of both gender inscriptions and washing manuals which dictate on women how to use technology, how to adapt to the changing social environment, how to be proper washing women, proper techno-women. HURTING THE WASHING MACHINE invites users/owners of domestic technology to act up on their washing machines in a personalized way, to act out new techno-identities, to reinvent their washing machines but also to reinvent their own selves as washing-up women. Manual female labor, usually disciplined and contained into economies of domestic reproduction, is here re-channeled into projects of selfpreservation, self-redefinition and social reconstruction. In hurting/ changing the culture of washing the ‘Washing-Up Ladies’ learn (and also teach us) how to spend energy in new ways. They learn to hate and love their washing machines in new ways, and, in doing that, reinvent their anger, energies, pleasures, power. As washing- up inscriptions and washing safely tips become re-contextualized, the social possibilities of washing-up start to make themselves more challenging and entertaining. Stained garments, undermined cultures, traumatized bodies and minds need various degrees of care and attention. Normal washing programmes would be suitable
for some but not all of them. Delicate programmes might better protect delicate bodies (aren´t all bodies delicate?) from heavy effects such as gender discrimination and gender violence. The monstrous post-gender subject pictured by Donna Haraway (Simians, Cyborgs and Women) comes to acknowledge the links between bodies and machines, nature and technology. The washing machine reclaims the monstrosity of the domestic subjects: they use their washing machines in ways that changes both them and their machines. They also use them in different ways.Women can beat up the washing machine and change its form. The second banner on “washing instructions” illustrates the force of repetition in socialization processes.
Socialization to “good womanhood” cuts across class, age and race but so does the feminist re-socialization process. Some fabrics are resistant–women who would stand up and claim their own agency—, some fabrics are synthetic–women whose life trajectories cut across race and ethnic boundaries and thus become exposed to more complex societal expectations and more punitive measures once these boundaries are crossed—, some fabrics are more delicate than others—groups of women who need support (though not patronizing hegemonies) to learn how to resist violence, sexist remarks and abusive behaviors. Women’s differing political agendas and positionings challenge the normative “do not’s” in their various manifestations especially those referring to one’s gender and health conditions. The artists use humor and gentle reminders in inducing the audiences to follow the “politically correct washing instructions” and to stay fresh and in shape: “Don’t hang out in the sun.”
The everyday consumption (and repetition) of the washing signs cements the inertia of perception and the standardization of interpretations. The Banners disrupt these habitual perceptions and interpretations though the use of textual interventions and punning. The habitual usage of the washing machine (as well as naturalized conventions cementing the female usage and masculine non-usage of the washing machine) is disrupted through the restaging of the washing ritual as a playful rather than natural/serious one. Serious role playing routines are being re-staged as playful usages of toys. In being re-designed as a washing machine toy exclusively for boys, the washing machine reveals (but also exposes) the theatrical aspects built in washing and gender acts. This theatricality often becomes imperceptible in the everyday uses of machines as usage undermines performance and norms of efficiency outlaw pleasure. By inverting and exaggerating the normative genderization of the washing machine—“for boys only”—the artists expose, embarrass and parody the identity of the male user. In “protecting” vocally the “male only” identity of the toy-user, the artists are actually exposing the constructiveness masculine privileges and the potential fragility of masculinity. While masculinity becomes vulnerable when staged as the privileged access to
a toy machine, femininity becomes immanent when practiced as the everyday use of the washing machine. The limits, however, between precarious and stable social constructions, between immanent femininity and fluid femininity,
also reveal their fragility once the artistic gesture blurs the limits between the serious and the playful.
Revealing the monstrous domesticity the washing machine is often combined with another gesture, revealing the obsessive quality of objects or rituals connected with domestic labor. At the same time though this obsession is
reclaimed from the domain of the mechanical or the psychotic. Instead, it preserves and reworks, also in an obsessive manner, the personal relationships with objects of technology. Even the moment it is falling apart it is still her
washing machine. Their relationship though is being reworked. In being recited, the washing machine is denuded from its fetishistic meaning (the technology that would save/conquer women) and is repositioned as one knot in a
long web of relationships: social, cultural, biological, psychological and mental. This web can connect together things which are usually perceived as incommensurable, domains of the human rendered indifferent to each other, and signs which belong to absolutely different registers of experience: steel (hard) and fabrics (soft); menstruation stains and wine stains; perfumed linen sheets and soldiers’ socks. In other words, things that do not fit together or, rather, things which are not meant to be thought of together if the boundaries
of what is considered public and political would remain in place, are combined in a new chain of machines, emotions, actions. By featuring this hybrid locality of the washing machine, the artists are actually revealing the hybrid locality of the home as a social space. This might sound as a paradox from the perspective of mainstream western feminist presuppositions.
Questioning the boundaries between the domestic (invisible and private) and the public (visible and political) has always been one of the goals of feminist theorists and artists. What remains, however, unacknowledged is that this boundary is not always so static and sharp in all cultures. In the Cypriot culture the home has always already been a hybrid place where the private and the public tease each other. The washing machine is not to be found hidden in the basements but usually occupies a prominent, visible if not ornamental locality, in the kitchen. This would not make any sense if the kitchen was still perceived as another field of invisibility. The kitchen holds a privileged position in the architecture of social relationships: it is the place where you receive the most intimate of your friends, and also it is a unit of collective female labor (manual but also intellectual, as in the case of this commentary’s writing). Thus the washing machine serves as a site for feminist interrogations and consciousness raising. It becomes a homely site where women reassert the desire to derive pleasures from machines which have traditionally been functioning as domestic fetishes and guardians of the domestic. At a time when meta- technology promises to us the perfect meta-kitchen (invisible ovens, stoves cooking discreetly immaculate meals to be consumed by bodiless meta-eaters) while at the same time rendering invisible female labor these artists reclaim the position of domestic technology in visual culture. In other words, the aesthetic of discreetness that has come to dominate the marketing of domestic appliances nowadays (the less it is perceptible as a washing machine the better) is been displaced by the performative force of the feminist artists. Instead of turning the kitchen immaculate, they multiply and expand its surfaces so that it can serve as the stage for feminist performances.
Who can perform in this kitchen? Women’s experiences render them privileged actors in this washing field. The artists, however, like all of us feminists, cannot afford to trust the limits of genealogy, rebirth repetitions. Adopting Donna Haraways’s induction “we require regeneration, not rebirth,” the artists reconstitute the washing field into a monstrous world without gender but still tempting for us who still remain gendered in multiple ways. The washing field hails those who play like boys and those who play like girls. The toy washing machine, by wearing its gender prescription for “boys only” as a label of prohibition it actually parodies the gendered nature of toys, machines, clothes as machines.
Perhaps the next washing machine to be added to the series of the ‘Washing-Up Ladies’ could be a Staining Machine, a machine that rescues identities from the prescriptions of cleanliness and politically correct gender roles.
Washing-Up Ladies
Μαρία Χατζηπαύλου, Βοηθός Καθηγητή, Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κύπρου και Ζέλια Γρηγορίου, Λέκτορας, Παιδαγωγικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Τα φεμινιστικά κινήματα αναπτύσσονται σε διάφορα μέρη του κόσμου, όταν οι ιστορικές και πολιτικές συνθήκες επιτρέπουν να αναγνωριστεί δημοσίως το γεγονός ότι πολλοί από τους θεσμούς, τα πρότυπα και τις παραδόσεις που συνθέτουν την προσωπική και κοινωνική ζωή των γυναικών είναι επιζήμιοι για την ευημερία τους. Η φεμινιστική συνείδηση ενεργοποιεί την πολιτική αμφισβήτηση και ασκείται κριτική στα πρότυπα και τις πρακτικές αυτές ενώ οραματίζεται εναλλακτικά πρότυπα και πρακτικές (Naravan, 1997). Οι γυναίκες της Κύπρου και ειδικότερα οι γυναίκες καλλιτέχνιδες στην Κύπρο βρίσκονται κάπως αργοπορημένα στο σταυροδρόμι του μοντερνισμού και της παράδοσης μόλις στις αρχές του 21ου αιώνα. Πολλές επιδιώκουν να αποκαλύψουν τον τρόπο λειτουργίας του πατριαρχικού μοντέλου και την όχι τός φανερή πάντα ανδρική κυριαρχία και προτείνουν το δικό τους μοντέλο απέναντι σε αυτή την κυριαρχία.
Οι ανεπαίσθητες διαφορές και η αγωνιστικότητα, η απόλαυση και ο πόνος, οι κίνδυνοι και οι δυνατότητες αυτής της διαδικασίας ανεβαίνουν για ακόμη μια φορά στη σκηνή από τη Λία Λαπίθη και τη Μαριάννα Καφαρίδου στο έργο τους Washing-Up Ladies, που βασίζεται τόσο στην εικόνα όσο και στο κείμενο. Παρουσιάζοντας ξανά τη διαδικασία αυτή, οι καλλιτέχνιδες υποβάλλουν σε πολλαπλές ερμηνείες τόσο το φεμινισμό όσο και το φύλο. Αυτή είναι η πρώτη φεμινιστική καλλιτεχνική ομάδα που εξετάζει ζητήματα της οικιακής ζωής, της τεχνολογίας και της εξουσίας και υποδαυλίζει νέες φαντασιώσεις για τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με την τεχνολογία. Η δράση με τη χρήση της τεχνολογίας, καθώς και η αλληλεπίδραση με την τεχνολογία, γίνονται το μέσο για μια φιλοπαίγμονα επαναδιαπραγμάτευση των φύλων, ένας δρόμος για να κορδακίσουν την ταυτότητα στα σταυροδρόμια του φύλου, της φυλής και της κουλτούρας.
Στην προσπάθειά τους να εισαγάγουν μια οπτική φεμινιστική διαλεκτική σε ένα νησί όπου η έννοια του «φεμινισμού» εγείρει ακόμα απειλητικές επαγωγές, οι δύο καλλιτέχνιδες χρησιμοποιούν ένα δημοφιλές αντικείμενο της μαζικής κουλτούρας, το πλυντήριο. Η συσκευή αυτή, η οποία – όταν προγραμματίζεται– κάνει καθαρά τα βρώμικα και λερωμένα ρούχα, λειτουργεί ως μεταφορά της διαδικασίας αποκοινωνικοποίησης που χρειάζεται η Κύπρος. Τα αποτελέσματα της διαδικασίας αυτής, όπως και κάθε έργου τέχνης, δεν είναι τόσο δεσμευτικά προκαθορισμένα, όπως στην περίπτωση ενός προγράμματος πλύσης κάποιου πλυντηρίου. Σαν μια καλλιτεχνική μηχανή, η σειρά αυτών των μεταμοντέρνων παραστάσεων απελευθερώνει δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους από τα προηγούμενα, ιδεολογικώς καθορισμένα συμφραζόμενα και προκαλεί το στοχασμό πάνω σε ζητήματα που αφορούν τα φύλα, το μοντερνισμό και την κοινωνική αλλαγή στη Κύπρο. Οι Washing-Up Ladies και οι ‘μηχανές’ τους δυναμιτίζουν τον τρόπο με τον οποίο όλοι μας αντιλαμβανόμαστε αντικείμενα και ρόλους ως δεδομένους και εκθέτουν την ευκολία με την οποία αποδεχόμαστε τις προκατασκευασμένες χρήσεις τους και τα νοήματά τους και τα αποδεχόμαστε ως αναπόσπαστα κομμάτια της ταυτότητάς μας. Οι καλλιτέχνιδες μετασχηματίζουν το πλυντήριο, τα μέρη και τις χρήσεις του και το μεταμορφώνουν σε πλήθος συμβολικών εκφράσεων.
Τα εργαλεία της Ποπ Αρτ επαναπροσδιορίζονται με ένα φεμινιστικό μετα-μοντέρνο τρόπο. Όπως και με το έργο του Andy Warhol με τις κονσέρβες ντοματόσουπας Campbell, που το αναγνώριζαν όλοι και ήταν πολύ δημοφιλές, το πλυντήριο είναι ισχυρά νοηματοδοτημένο στο πολιτισμικό μητρώο των οικιακών εργασιών. Το πλυντήριο μεταφέρει την έννοια του εκμοντερνισμού (σε σχέση με το κυπριακό νοικοκυριό αλλά και τον κοινωνικό ρόλο των γυναικών) και χαρίζει στις γυναίκες την απελευθερωτική δύναμη της τεχνολογίας. Όμως οι Washing-Up Ladies απαιτούν να προσέξουμε και τις κανονιστικές δηλώσεις (κοινωνικές, σε σχέση με το φύλο, τη φυλή και άλλα) που συνοδεύουν τις φαινομενικά ουδέτερες οδηγίες για το πλύσιμο των ρούχων. Οι οδηγίες του πλυντηρίου είναι μεγενθυμένες, τυπωμένες σε πέντε μεγάλες, τρίμετρες αφίσες και έξω από το ‘φυσιολογικό’ τους πλαίσιο. Και τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται, επίσης έξω από το «σύνηθες» πλαίσιό τους, απαγγέλλονται επαναλαμβανόμενα, με τρόπο που τους αφαιρεί το προηγούμενο νόημά τους (οδηγίες για την ασφαλή, αποτελεσματική και αποδοτική χρήση), τη σοβαρότητά τους και τη συνήθως παθητική αποδοχή τους. Αυτό θολώνει τη διάκριση θεατή και εικόνας, υποκειμένου και αντικειμένου, αφού οι θεατές καλούνται να δουν τους ίδιους τους εαυτούς τους, αναπαριστώμενους αλλά και πανομοιότυπους, στις σειρές μαυρόασπρων συμβόλων. Διαβάζοντας το καινούργιο κείμενο (ή διαβάζοντας το παλιό κείμενο μέσα από τα μάτια ενός διαφορετικά τοποθετημένου εαυτού) οι θεατές αναλογίζονται με ποιον τρόπο οι διαφορετικές πραγματικότητες κατασκευάζονται και αφομοιώνονται κοινωνικά, ή ακόμα και πώς οι κοινωνικές πραγματικότητες εγγράφονται στην ίδια την υλική ύπαρξη του εαυτού – στο κάτω κάτω, το ανθρώπινο σώμα είναι μια επανάληψη της φύσης (ή αυτού του συνηθίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ως φύση).
Οι φεμινίστριες καλλιτέχνιδες κατά παράδοση αγωνίζονταν να επαναπροσδιορίσουν τα όρια μεταξύ τέχνης και χειροτεχνίας, μεταξύ βαθιού νοήματος και επιφανειακής επίδρασης. Οι συγκεκριμένες καλλιτέχνιδες αμφισβητούν τα όρια και δυαδικά συστήματα με έναν πιο πηγαίο τρόπο. Δεν τίθεται σε αμφισβήτηση η ιεράρχηση της τέχνης σε χαμηλού και υψηλού επιπέδου, αλλά η κοινωνική θεώρηση του καλλιτεχνικού νοήματος ως μεταφυσικού, και συγκεκριμένα ο τρόπος με τον οποίο ο χειρωνακτικός μόχθος ήταν ο Άλλος στην τέχνη και η επιφάνεια το άλλο του νοήματος. Οι Washing-Up Ladies προσδίδουν καλλιτεχνικό νόημα στο γυναικείο μόχθο, καθιστώντας εμφανείς τις τελετές, τους κώδικες, την εποπτική κουλτούρα, τα σύμβολα και τις απολαύσεις που περιλαμβάνονται σε αυτό το μόχθο. Εάν είχαν απλώς προβεί σε μια καλλιτεχνική δήλωση για το γυναικείο μόχθο, το έργο τους εύκολα θα περιέπιπτε σε ιδεολογία. Αντί για αυτό, επανεφευρίσκουν τη γραμματική των σχέσεων της ανθρώπινης μηχανής, επαναλαμβάνουν και ξαναδιαβάζουν τις χειρονομίες και τις εντάσεις του γυναικείου μόχθου και τις χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη για την κατασκευή μιας ανοικτής σειράς από πλουσιοπάροχα έργα τέχνης. Δεν κάνουν απλώς δηλώσεις για την τέχνη, κάνουν τέχνη. Δεν κάνουν απλώς δηλώσεις για το γυναικείο μόχθο, μοχθούν με καλλιτεχνικό τρόπο.
Τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούνται γι αυτό το σκοπό περιλαμβάνουν την επανάληψη, την απαγγελία, τον πολλαπλασιασμό, την υπερβολή, την παρωδία. Οι ετικέτες με οδηγίες χρήσης αποτελούν μια καλή εικονογράφηση της διαδικασίας αυτής. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται – ένα κοινωνικό και πολιτικό εμπρηστικό σχόλιο – αφορά αποκλειστικά σε παραπομπές δανεισμένες από τη γλώσσα των οδηγιών πλύσης. Οι θεατές καλούνται να ερμηνεύσουν, να δομήσουν και να αποδομήσουν το δικό τους μύθο της πλύσης. Η ταινία ΠΛΗΓΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ (στην οποία γίνεται αναφορά και στο Πλακάτ Ι) περιγελά τόσο τις έμφυλες επιγραφές και τα εγχειρίδια πλυντηρίων που υπαγορεύουν στις γυναίκες πώς να χρησιμοποιούν την τεχνολογία, πώς να προσαρμόζονται στα μεταβαλλόμενα κοινωνικά περιβάλλοντα, πώς να γίνουν σωστές πλύστρες, σωστές τεχνο-γυναίκες. Η ταινία ΠΛΗΓΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ προσκαλεί τους χρήστες/ιδιοκτήτες της οικιακής τεχνολογίας να ενεργήσουν πάνω στα πλυντήριά τους με έναν εξατομικευμένο τρόπο, να υλοποιήσουν τις νέες τους τεχνο-ταυτότητες, να ανακαλύψουν εκ νέου τα πλυντήριά τους, αλλά επίσης και να ανακαλύψουν εκ νέου τους εαυτούς τους ως πλύστρες.
Ο χειρωνακτικός γυναικείος μόχθος, συνήθως πειθαρχημένος και περιορισμένος στην οικονομία της οικιακής αναπαραγωγής, ανακατευθύνεται εδώ σε έργα αυτοσυντήρησης, αυτο-προσδιορισμού και κοινωνικής αναδόμησης. Με το να πληγώσουν/αλλάξουν την κουλτούρα της πλύσης, οι Washing-Up Ladies μαθαίνουν (και μας μαθαίνουν) καινούργιους τρόπους να καταναλώνουν την ενέργειά τους. Μαθαίνουν νέους τρόπους να μισούν και να αγαπούν τα πλυντήριά τους και έτσι ανακαλύπτουν εκ νέου το θυμό, την ενέργεια, τις απολαύσεις και τη δύναμή τους. Καθώς οι επιγραφές και συμβουλές ασφαλείας για το πλύσιμο τίθενται σε νέα πλαίσια αναφοράς, οι κοινωνικές δυνατότητες της πλύσης αρχίζουν να γίνονται πιο προκλητικές και διασκεδαστικές. Λερωμένα ρούχα, υπονομευμένες κουλτούρες, τραυματισμένα σώματα και πνεύματα χρειάζονται φροντίδα και περιποίηση διαφορετικού τύπου. Τα συνηθισμένα προγράμματα πλύσης θα ήταν κατάλληλα για κάποιες αλλά όχι για όλες τις περιπτώσεις. Το πρόγραμμα για ευαίσθητα μπορεί να προσφέρει περισσότερη προστασία στα ευαίσθητα σώματα (δεν είναι όλα τα σώματα ευαίσθητα;) από τις βαρύτερες επιδράσεις, όπως η διάκριση φύλου και η έμφυλη βία.
Το τερατώδες μετα-φυλικό πλάσμα που περιέγραψε η Donna Haraway (Simians, Cyborgs and Women) έρχεται να αναγνωρίσει τους δεσμούς μεταξύ σωμάτων και μηχανών, μεταξύ φύσης και τεχνολογίας. Το πλυντήριο επαναφέρει το εξάμβλωμα των οικιακών υποκειμένων: χρησιμοποιούν το πλυντήριό τους με τρόπο που αλλάζει τόσο αυτές όσο και τις μηχανές τους. Το χρησιμοποιούν επίσης και με διαφορετικούς τρόπους. Οι γυναίκες μπορούν να χτυπήσουν το πλυντήριο και να αλλάξουν τη μορφή του. Το δεύτερο πλακάτ των «οδηγιών πλύσης» εικονογραφεί τη δύναμη της επανάληψης στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης. Η κοινωνικοποίηση προς την κατεύθυνση της «σωστής ενήλικης γυναίκας» υπερβαίνει την τάξη, την ηλικία και το φύλο αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τη διαδικασία της φεμινιστικής επανα-κοινωνικοποίησης. Κάποια υλικά είναι ανθεκτικά – οι γυναίκες που θα ορθώσουν το ανάστημά τους και θα διεκδικήσουν τη δική τους δράση, κάποια άλλα υλικά είναι συνθετικά – οι γυναίκες που η τροχιά της ζωής τους προσκρούει σε φυλετικά και εθνικά όρια και έτσι εκτίθενται σε πιο περίπλοκες κοινωνικές προσδοκίες και πιο καταπιεστικά μέτρα όταν ξεπερνιούνται αυτά τα όρια– κάποια υλικά είναι πιο ευαίσθητα από άλλα – ομάδες γυναικών που χρειάζονται υποστήριξη (όχι όμως ηγεμονίες που χειραγωγούν), για να μάθουν πώς να αντιστέκονται στη βία, τα σεξιστικά σχόλια και την προσβλητική συμπεριφορά. Οι διαφορετικές πολιτικές τοποθετήσεις και απόψεις των γυναικών προκαλούν τα κανονιστικά «μη» στις διάφορές τους εκδηλώσεις, κυρίως όταν αναφέρονται στο φύλο και την υγεία. Οι καλλιτέχνιδες με χιούμορ ευγενικά υπενθυμίζουν στο κοινό τους να ακολουθήσει τις «πολιτικά ορθές οδηγίες πλύσης» και να διατηρηθεί σε καλή φυσική κατάσταση: «Μην εκτίθεστε στον ήλιο».
Η καθημερινή κατανάλωση (και επανάληψη) των ενδείξεων της πλύσης, στερεώνει την αδράνεια της αντίληψης και την τυποποίηση των ερμηνειών. Τα Πλακάτ διαταράσσουν τις συνήθεις αντιλήψεις και ερμηνείες με επεμβάσεις στο κείμενο και λογοπαίγνια. Η συνήθης χρήση του πλυντηρίου (καθώς και οι γενικά αποδεκτές συμβάσεις που εδραιώνουν την γυναικεία χρήση και ανδρική μη-χρήση του πλυντηρίου) διακόπτεται από την παρουσίαση της ιεροτελεστίας της πλύσης ως παιχνίδι παρά ως κάτι φυσικό/σοβαρό. Η ρουτίνα του σοβαρού παιχνιδιού ρόλων παρουσιάζεται σαν ένα παιχνίδι.
Με τον επανασχεδιασμό του ως πλυντηρίου-παιχνιδιού αποκλειστικά για αγόρια, το πλυντήριο αποκαλύπτει (αλλά επίσης εκθέτει) τη θεατρικότητα που εμπεριέχεται στην πλύση και τις πράξεις των φύλων. Η θεατρικότητα αυτή συχνά δε γίνεται αντιληπτή στις καθημερινές χρήσεις των μηχανών, καθώς η χρήση υποσκάπτει την παράσταση και τα πρότυπα της αποδοτικότητας θέτουν την απόλαυση εκτός νόμου. Με την αντιστροφή και την υπερβολή της κανονιστικής διάκρισης βάσει του φύλου του πλυντηρίου – «μόνο για αγόρια», οι καλλιτέχνιδες εκθέτουν, ενοχλούν και διακωμωδούν την ταυτότητα του αρσενικού χρήστη. «Προστατεύοντας» προφορικά την «μόνο ανδρική» ταυτότητα του χρήστη του παιχνιδιού, οι καλλιτέχνιδες στην πραγματικότητα εκθέτουν την εποικοδομητικότητα των αντρικών πλεονεκτημάτων και την πιθανή ευθραυστότητα του ανδρισμού. Και ενώ ο ανδρισμός γίνεται τρωτός όταν σκηνοθετείται ως η προνομιούχα πρόσβαση σε μια μηχανή παιχνίδι, η θηλυκότητα γίνεται έμφυτη, όταν ασκείται ως η καθημερινή χρήση του πλυντηρίου. Τα όρια, όμως, μεταξύ των επισφαλών και των σταθερών κοινωνικών οικοδομημάτων, μεταξύ της έμφυτης και της ρευστής θηλυκότητας, αποκαλύπτουν την ευθραυστότητά τους, μόλις η καλλιτεχνική χειρονομία θολώσει τα όρια μεταξύ σοβαρού και φαιδρού.
Η αποκάλυψη της τερατώδους σπιτικής ζωής του πλυντηρίου συχνά συνδυάζεται με μια άλλη χειρονομία, την αποκάλυψη της έμμονης ιδιότητας αντικειμένων ή ιεροτελεστιών που συνδέονται με τον οικιακό μόχθο. Ωστόσο, ταυτόχρονα, η εμμονή αυτή ανακαλείται από το πεδίο του μηχανικού ή του ψυχωτικού. Αντί αυτού, συντηρεί και αναθεωρεί, με έμμονο τρόπο και σε αυτή την περίπτωση, τις προσωπικές σχέσεις με τεχνολογικά αντικείμενα. Ακόμα και όταν καταρρέει, παραμένει το δικό της πλυντήριο. Η σχέση τους, όμως, έχει αναθεωρηθεί. Έχει εξιστορηθεί, το πλυντήριο έχει απογυμνωθεί από τη φετιχιστική του σημασία (η τεχνολογία που θα σώσει/κατακτήσει τις γυναίκες) και έχει επανατοποθετηθεί ως ένας κόμβος σε ένα μεγάλο δίχτυ από σχέσεις: κοινωνικές, πολιτιστικές, βιολογικές, ψυχολογικές και διανοητικές.
Το πλέγμα αυτό μπορεί να συνδέσει πράγματα που συνήθως αντιλαμβανόμαστε ως ασύνδετα μεταξύ τους, ανθρώπινες περιοχές άσχετες η μία με την άλλη, ενδείξεις που ανήκουν σε απολύτως διαφορετικές καταγραφές της εμπειρίας: ατσάλι (σκληρό) και υφάσματα (μαλακό), λεκέδες από εμμηνόρροια και λεκέδες από κρασί, αρωματισμένα σεντόνια και στρατιωτικές κάλτσες. Με άλλα λόγια, πράγματα που δεν ταιριάζουν ή, καλύτερα, πράγματα που δεν είναι σχεδιασμένα, για να τα σκεφτόμαστε μαζί, εάν τα όρια του τι θεωρείται δημόσιο και πολιτικό παραμείνουν στη θέση τους, συνδυάζονται τώρα σε μια νέα αλυσίδα μηχανών, συναισθημάτων, δράσεων. Προβάλλοντας αυτή την υβριδική φύση του πλυντηρίου, οι καλλιτέχνιδες στην πραγματικότητα αποκαλύπτουν την υβριδική φύση του σπιτιού ως κοινωνικού τόπου. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράδοξο μέσα από τη δεσπόζουσα δυτική φεμινιστική λογική.
Η αμφισβήτηση των ορίων μεταξύ του οικιακού (αφανούς και ιδιωτικού) και του δημόσιου (εμφανούς και πολιτικού) υπήρξε πάντα ένας από τους στόχους των θεωρητικών και των καλλιτεχνών, που υπηρετούν το φεμινισμό. Αυτό που δεν έχει, όμως, ακόμα αναγνωριστεί είναι ότι τα όρια αυτά δεν είναι πάντα αμετακίνητα και εμφανή σε όλους τους πολιτισμούς. Στην κυπριακή κουλτούρα το σπίτι ήταν από πάντα ένας υβριδικός χώρος, όπου το ιδιωτικό και το δημόσιο περιπαίζουν το ένα το άλλο. Το πλυντήριο δε βρίσκεται κρυμμένο στα υπόγεια, αλλά συνήθως κατέχει μια περίβλεπτη, εμφανή, αν όχι διακοσμητική, θέση στην κουζίνα.
Αυτό δε θα έβγαζε κανένα νόημα, εάν συνεχίζαμε να αντιλαμβανόμαστε την κουζίνα ως έναν ακόμα χώρο αφάνειας. Η κουζίνα κατέχει μια προνομιούχα θέση στην αρχιτεκτονική των κοινωνικών σχέσεων: είναι ο χώρος, όπου δέχεται κανείς τους στενότερους φίλους του και μια μονάδα του συλλογικού γυναικείου μόχθου (χειρωνακτικού αλλά και πνευματικού, όπως στην περίπτωση της συγγραφής αυτού του σχολίου). Έτσι, το πλυντήριο χρησιμοποιείται ως χώρος για το φεμινιστικό προβληματισμό και τη θεμελίωση της συνείδησης. Γίνεται ο χώρος του σπιτιού, όπου οι γυναίκες επαναβεβαιώνουν την επιθυμία να τους δίνουν ηδονή μηχανές που έχουν παραδοσιακά λειτουργήσει ως οικιακά φετίχ και ως φύλακες του σπιτικού.
Την εποχή που η μετα-τεχνολογία μας υπόσχεται την τέλεια μετα-κουζίνα (αόρατοι φούρνοι, μάτια που μαγειρεύουν διακριτικά άψογα γεύματα, που θα καταναλωθούν από ασώματους μετα-τρώγοντες) ενώ την ίδια στιγμή κάνει αόρατη το γυναικείο μόχθο, οι καλλιτέχνιδες αυτές αναμορφώνουν τη θέση της οικιακής τεχνολογίας στην οπτική κουλτούρα. Με άλλα λόγια, η αισθητική της διακριτικότητας, που έχει κυριαρχήσει στις μέρες μας, (όσο λιγότερο αντιληπτό είναι ένα πλυντήριο, τόσο καλύτερα) έχει εκτοπιστεί από την αναπαραστατική δύναμη των φεμινιστριών καλλιτεχνών. Αντί να κάνουν την κουζίνα να λάμπει, πολλαπλασιάζουν και διογκώνουν τις επιφάνειές της, ώστε να λειτουργήσει ως σκηνή σε φεμινιστικές παραστάσεις.
Ποιος μπορεί να αναλάβει ένα ρόλο σε αυτή την κουζίνα; Οι εμπειρίες των γυναικών τις καθιστούν προνομιούχες ηθοποιούς σε αυτό πεδίο του πλυσίματος. Οι καλλιτέχνιδες όμως, όπως και όλες εμείς οι φεμινίστριες, δεν έχουν το περιθώριο να εμπιστευτούν τα όρια της γενεαλογίας, των επαναλήψεων της αναγέννησης. Υιοθετώντας την παραίνεση της Donna Haraway «χρειαζόμαστε ανάπλαση και όχι αναγέννηση», οι καλλιτέχνιδες επαναφέρουν το πεδίο της πλύσης στην αρχική του μορφή, σε έναν κόσμο τερατώδη και άφυλο αλλά ακόμη δελεαστικό για μας, που συνεχίζουμε να έχουμε την ταυτότητα που προσδίδει το φύλο με πολλαπλούς τρόπους. Το πεδίο της πλύσης χαιρετίζει όλους αυτούς που παίζουν σαν αγόρια καθώς και αυτούς που παίζουν σαν κορίτσια. Το πλυντήριο παιχνίδι, φορώντας την προδιαγραφή «μόνο για αγόρια» ως ετικέτα απαγόρευσης, στην πραγματικότητα αποτελεί παρωδία του έμφυλου χαρακτήρα των παιχνιδιών, των μηχανών και των ρούχων θεωρούμενων ως μηχανών.
Ίσως το επόμενο πλυντήριο που θα προστεθεί στη σειρά oι Washing-Up Ladies θα μπορούσε να είναι ένα ‘λερωτήριο’, μια μηχανή που ελευθερώνει τις ταυτότητες από τις επιταγές της καθαρότητας και των πολιτικά ορθών ρόλων των φύλων.
